ДЕЛ ОД ПУБЛИКАЦИЈАТА „ПРИДОНЕСОТ НА МАКЕДОНИЈА ВО
СВЕТСКАТА ЦИВИЛИЗАЦИЈА“ ОД АКАДЕМИК АНТОНИЈЕ ШКОКЉЕВ-ДОНЧО И СЛАВЕ НИКОЛОВСКИ-КАТИН

Истражувањата на праисториските архетипски и културно-историски манифестации на човечкиот дух, на просторите на Средно Подунавје, Панонија и Србија, востановиле дека покрај арехеолошките наоди на умет-носта во Лепенски Вир, од VIII милениум, постојат и други многубројни оригинални содржини. Тие се со лингвистички, митолошки, религиски и етнолошки ка-рактер.


Пред сè, во ономастиката на овие простори, утврдени се имињата на реките, речните острови, ридовите, пределите и градовите кои можат да се преведат со старогрчки јазик, кој припаѓа на палеобалканската глосологија од семејството на индоевропските јазици. Од содржината на имињата и структурата на ономастиката, може да са востанови дека тие претставуваат алегорија на сиот митолошки систем од Хесиодовата козмогонија и теогонијата на Олимпискиот Пантеон и Хомеровиот еп Илијада.


Научниците досега се обидувале да ја проучат и реконструираат грчката митологија само посредно, и тоа на основа на три различни извори: митолошко-историски, литературни и археолошки. Автентичноста и изворниот матерјал, како „жив мит“ за олимписките богови и божици не се утврдени, па така дошло да се прифатат приказните во „редакција“ на најстарите сведоци на грчката митологија, Хомер, Хесиод и подоц-нежните поети, ликовни уметници и митографи.


Према Херодот (II, 53), „поетите Хомер и Хесиод, на Елините први ја создале приказната за настанокот на боговите, им дале имиња, ги објасниле божествените почести и вештини и ги опишале нивните ликови“. Во понатамошниот текст пишува дека поетите велат дека сите тие приказни им ги подариле музите, убавите ќерки на реката на сеќавањето, кои ги инспирирале поетите да кажуваат за минатото, сегашноста и иднината. Во понатамошната расправа, Херодот го истакнува своето мислење дека поетите Хомер и Хесиод, за кои се раскажува дека живееле пред овие овие приказни, всушност живееле по нив. Тоа значи дека приказните за боговите на Олимп постоеле пред нив.


Према многу истражувања, поетот Хомер живеел меѓу IX-VIII век п.н.е. во Мала Азија, во близина на Смирна, додека Хесоид во VIII век п.н.е. Додека за животот на Хомер податоците се оскудни, главните и најсигурни податоци за животот на Хесоид се наоѓаат претежно во неговите сочувани песни Теогонија и Работите и деновите. Од овие творби се дознава дека таткото на Хесиод се викал Дијо, живеел во малоазиската Киме, каде што живееле еолските доселеници. Се занимавал со поморска трговија. Бегајќи од сиромаштијата се населил во континенталниот дел на Грција, во Беотија, во бедното село Аскра, меѓу Орхомена и Теспија, каде се родил Хесиод.


Во беотскиот и тесалскиот Орхомен живееле носители на „димина културата“, Минијци од Подунавје, чија култура под името „минијска“, го достигнала својот зенит во 1400 година п.н.е. Нешто посеверно од еолската (тесалиска) рамница, покрај Минијците живееле нивни сродни племиња од Подунавје, Лапити, Тирои, Флегеи и други, под заеднички етноним Еолци. Према Томсон (1954, 124/5, 133/4, 183/4, 285, 387), сите овие подунавски племиња мигрирале од север, од Панонија долж реката Вардар, до македонските Пиерија и Олимп. Тие на просторите на Елада, и тоа во Тесалија, Беотија, Атика, на Пелопонез и Крит, ги внеле меѓу староседелците Пелазги, Лелеги, Криќани и Јони, својот јазик, верата, митовите, боговите, легендите, обичаите и начинот на живот.

Освен тоа, тие од својот роден крај, ги внеле епските песни во вид на рапсодии (од распо, да сошие, да сложи, да сонува, смислува и ода, песна, пеење). Ова го потврдува и Papastavrou (1972, 62), кој истакнува дека рапсодиите пред Хомер, живееле во Тесалија и во соседните области во Беотија. Заради тоа и нивните бо-гови потекнуваат од Тесалија , а нивното седиште е Олимп. При миграцијата на Дорците, како нов народ од северозападен Балкан во Епир и Тесалија и бегството на Еолците од Тесалија, во 1124 години п.н.е., и нивната преселба на северозападните брегови на Мала Азија, каде е формирана малоазиска Еолија, се преселиле и рапсодиите со своите песни и традицијата. Тоа го потврдуваат и историските факти дека некои населби во Анадолија добиваат имиња на старите племиња и места во Тесалија, на пример Олимп, Лариса, Магнезија и други, па и сета нивна татковина е наречена Еолија.


Главни доживувања на тие жители, во почетокот биле борбите со анадолските господари, Фрижани, Мишани и Ликијци. Спомените за тие борби сè повеќе добивале митско обележје и дале централен мотив по кои ги при-фатиле и митовите донесени од првобитната татковина Панонија, преку Тесалија. Значи. во новите услови на борба за опстанок на доселениците, во поетска сила придодадени се и херојски содржини од Тројанската војна 1193 години п.н.е., во која учествувале и Минијците, Лапитите, Тироите од Тесалија, Беотија, Месенија и други потомци на Подунавјето од цела Елада. Сепак, најголем поетски квалитет од сите создавачи на рапсодиите се смета дека дал Хомер кој ја испеал Илијада и кој на целиот поетски опус му обезбедил завршен облик.


Рапсодиите продолжиле со ширењето, сега преку Хомеровите епопеи, натпреварувајќи се во рецитирање, при свечени собири, кои во почетокот биле приредувани на приватна иницијатива, а подоцна државата ги зема во свои раце.


Околу „Хомеровиот проблем“ постојат многубројни прашања и тоа пред сè околу староста, односно епохата на претставување на авторите на делата и местото на раѓање. Према исторографијата, Хомер е роден во Смирна, во Колофон или на островот Хији. Меѓутоа, постојат индиции дека тој е роден во Бабилон под името Тигран и дека е предаден како заложник (хомер, основа, ap, залог). По друго предание, Хомер значи слеп.

Продолжува

Пишува: СЛАВЕ КАТИН