Рускиот претседател Владимир Путин малку го криеше својот план да го задржи притисокот врз Украина додека не се прекине решеноста на Западот. Повеќе од 500 дена од неговата агресивна војна, тој сега има причина да верува дека работите се одвиваат онака како што тој се надевал, дури и ако настаните не се одвиваат како што тој би можел да замисли.
Владите во Полска, Естонија, Словачка и други земји во Централна и Источна Европа беа меѓу најверните сојузници на Киев од првиот ден на целосната инвазија на Русија. Покрај испраќањето оружје и пречекот на милиони украински бегалци, тие беа најгласните застапници на Украина на Запад, притискајќи за цврста линија против Москва наспроти неподготвеноста од земји како Франција и Германија.
Но, лидерите на некои од овие сојузнички држави сега се соочуваат со битки за реизбор или други домашни предизвици и стануваат нервозни поради влијанието на Украина кога еден ден ќе се приклучи на Европската унија, поради што таа поддршка почнува да се колеба. Највпечатлив пример е Полска, чиј премиер Матеуш Моравјецки во средата објави дека ќе престане да испорачува ново оружје во Украина. Изјавата означи неверојатна ескалација во спорот меѓу Киев и неговиот најблизок сосед во ЕУ околу испораките на жито, за кои Варшава тврди дека го намалува производството на полските земјоделци пред парламентарните избори на 15 октомври.
„Украина сфаќа дека во последните месеци не се граничи со Полска, туку со полски избори“, рече Иван Крастев, претседател на Центарот за либерални стратегии во Софија, Бугарија. Така што сега „гласовите на сто илјади полски земјоделци се поважни за владата отколку што ќе биде цената за Украина. И ќе видиме дека ова ќе се случува на многу места“, додаде тој.
Моравјецки се соочува со тежок предизвик од Доналд Туск, поранешен премиер кој беше претседател на Европскиот совет. Како дел од својата изборна стратегија, премиерот им се додворува на приврзаниците на крајнодесничарската Конфедерациска партија, која се противи на помошта за Украина.
„Ние повеќе не пренесуваме оружје во Украина, бидејќи сега ја вооружуваме Полска со помодерно оружје“, рече Моравјецки во настап на полскиот телевизиски канал Полсат.
Иако е примамливо да се отпишат тензиите како изборен огномет, постојат причини да се верува дека тие би можеле да опстојат и надвор од кампањата. Како што истакна западен дипломат кој побара да остане анонимен, спорот за жито меѓу Варшава и Киев открива подлабоки сомнежи околу пристапувањето на Украина во ЕУ.
„речиси 18 месеци Полска ја обележуваше секоја земја-членка што би изразила најмало двоумење кон Украина“, рече дипломатот. „Сега тие ги покажуваат своите вистински бои“.
Проблемот за Киев е што се чини дека поддршката не се намалува само во Полска. Од почетокот на војната, балтичките држави го водеа проукраинското обвинение во Брисел и Вашингтон, при што никој толку гласно и ефективно како либералната премиерка на Естонија, Каја Калас.Како ќерка на поранешен премиер и европски комесар, Калас нашироко се сметаше за амблем на новоохрабрената Источна Европа што ќе ја доведе украинската криза до позиции со поголема моќ во Брисел. Но, кредибилитетот на Калас беше погоден поради скандалот со нејзиниот сопруг, за кој беше откриено дека поседува удел во компанија која продолжи да работи во Русија по инвазијата во февруари 2022 година, иако неговата сопруга се залагаше за прекин на трговијата со Москва.
Запрашан за проблемите на Калас, министерот за надворешни работи на Естонија Маргус Цахкна рече дека ниту еден политички пресврт нема да го промени курсот на земјата: „Постојано имаме избори и постојано имаме домашни прашања, но тоа не ја менува нашата политика“, рече Цахна. „Едно нешто што Естонија го имаше во сите овие 32 години е истата континуирана надворешна политика“.
Сепак, Калас беше многу помалку гласна откако изби скандалот кон крајот на август, лишувајќи го Киев од еден од неговите најсилни застапници во западните престолнини.
Потоа, тука е Словачка. Централноевропската земја е меѓу најголемите европски поддржувачи на Украина, но изборите на 30 септември може да ја претворат во скептик преку ноќ.
„Ако имате општество каде што само 40 отсто поддржуваат испорака на оружје за Украина и вашата влада нуди поддршка речиси на ниво на Балтикот, тоа создава бурни реакции“, рече Милан Нич, соработник во Германскиот совет за надворешни односи.
Роберт Фицо, популистичкиот поранешен премиер на земјата, води кампања на проруска, антиамериканска платформа која се противи на санкциите против руски поединци и понатамошна испорака на оружје за Киев. Тој е на пат да победи на изборите. Победата на Фицо ќе му даде на унгарскиот премиер Виктор Орбан – еден од најголемите европски скептици во Киев – сојузник на сцената на ЕУ. Ако неговата партија добие доволно поддршка за да биде дел од владата, Фицо најави дека нема повеќе да испраќа оружје или муниција во Украина.
Секако, Украина сè уште има многу силни поддржувачи во Европа. Литванија, Латвија, Романија, Шведска, Финска и други остануваат силно посветени, а францускиот претседател Емануел Макрон неодамна силно застана зад Киев. Некои аналитичари, исто така, ја минимизираат важноста на улогата на Полска и Словачка во моментот, посочувајќи дека не останало многу оружје за испорака во овие земји.
Киев, засега, изгледа опуштено. Говорејќи на прес-конференција по настанот во Брисел минатиот петок, заменик-премиерката на Украина за европска интеграција Олха Стефанишина ја минимизираше статиката меѓу Киев и некои од неговите поранешни пријатели: „Имаме силна посветеност и политичка потврда дека ниту еден од политичките процеси нема да влијае на тековната поддршка“, рече таа. Сепак, тешко е да се замисли дека Путин некаде не ги трие рацете и не гледа.
